Perfil [7]: Masakre Santa Kruz, Desmantelamentu no Reorganizasaun Rede Klandestina RENETIL

Masakre Santa Kruz foto ilustrasaun AFP
Foto ilustrasaun: AFP

Molok masakre Santa Kruz mosu, ho orientasaun husi Comando Superior da Luta, liu husi Diresaun Sentral RENETIL nian, ativistas klandestina iha Bali, Jawa no Jakarta halibur hamutuk hodi diskutu kona ba planu atu hasoru Delegasaun Parlamentu Portugues (DPP) nebe atu vizita Timor-Leste iha Outubru 1991. Samala-Rua halo parte iha reuniaun no diskusaun lobuk ida kona ba preparasaun ne’e. Iha mos ekipa RENETIL nian ida mai halo parte preparasaun ne’e iha Timor-Leste hamutuk ho membrus organizasaun klandestina sira iha Timor-leste.

Maibe ikus mai vizita ne’e kansela permanente. Situasaun seluk mosu fali: Masakre Santa Kruz iha 12 Novembru 1991. Elementu sira halo parte iha preparasaun vizita ne’e mak halo parte diretu mos iha asaun Santa Kruz.

Akontesimentu Santa Kruz provoka reasaun boot husi jovens, estudantes Timor-oan iha Jawa no Bali. Liu husi informasaun nebe simu husi Denpasar no diretamente husi Dili, Samala-Rua hamutuk ho nia kompaneiru lobuk ida iha Malang organiza estudantes husi Malang hodi ba halo manifestasaun iha Jakarta hamutuk ho estudantes no jovens Timor oan sira seluk iha Java no Bali.

Reasaun hasoru masakre ne’e iha Indonezia nebe RENETIL hamutuk ho organizasaun klandestina sira seluk organiza, sai oportunidade ba militar Indonezia halo desmantelamentu ba rede RENETIL no kaptura responsavel maximu lubuk ida, inklui Sekretariu-Jeral RENETIL, Fernando La-Sama, iha Denpasar-Bali.

Situasaun ne’e obriga Samala-Rua hamutuk ho Carlos Saky (Autor livru “RENETIL iha luta Libertasaun, Antes sem título do que sem Pátria”), Lucas da Costa, atual Reitor UNPAZ no dirijentes RENETIL sira balun husi Rejiaun RENETIL nian iha Jawa no Bali forma Comissão Permente da RENETIL.

Iha reoganizasaun ne’e Samala-Rua hetan konfiansa ba prezidi Comissão ne’e hodi reorganiza fali estrutura no atividade sira RENETIL nian iha Indonezia no iha Timor-Leste no mantein nafatin komunikasaun ho organizasaun Frente Klandestina sira seluk, Frente Armada, Frente Diplomatika no grupu solidariedade sira iha tasi balu. Halo komunikasaun nafatin ho Sekretariu-Jeral RENETIL, Fernando La-Sama iha kadeia, Jakarta. La-Sama detidu hela iha kadeia, maibe funsionalmente Samala-Rua mak hala’o funsaun sira La-Sama nian liu husi Comissão Permanente da RENETIL.

Iha biban ne’e mak nia hahu uza naran funu nian Samala-Rua, molok emprega naran ne’e nia naran kodigu mak “Anin”. Naran Samala-Rua la’os mosu de’it, maibe iha ninia istoria rasik. Naran ne’e mai husi Fernando de Araujo La-Sama, Sekretariu-Jeral RENETIL nia naran. Nia fila tiha La-Sama ba Samala no aumenta tan Rua, hodi sai Samala-Rua. Neduni, Samala-Rua signifika La Sama rua ka daruak.

Tanba envolvimentu iha atividades klandestina no kargu nebe nia asume halo nia foin mak finaliza nia kursu lisensiatura iha 1993 no nia sei hela nafatin iha Indonezia, hamutuk ho ninia kompaneirus sira seluk hodi reorganiza nafatin RENETIL nebe desmanteladu iha Novembru 1991.

Durante nia lidera RENETIL, nia halo deslokasaun beibeik mai Timor-Leste hodi halo kontaktu ho Sekretariu Comite Executivo da Luta/Frente Klandestina (CEL/FC), Keri Laran Sabalae (Pedro Nunes) no Komandante Nino Konis Santana nebe hanesan Xefe Conselho Executivo da Luta/Frente Armada (CEL/FA) no Dr. Jose Ramos-Horta, Representante Especial do Conselho Nacional da Resistência Maubere (CNRM) no Exterior. Kontaktu sira ho Frente Armada no Klandestina halo liu husi korrespondensia ho surat ka hasoru malu diretamente entre Samala-Rua ho Keri Laran Sabalae iha Dili.

RENETIL iha lideransa Samala-Rua nia okos mak haruka proposta eskrita ida ba saudozu Komandante Konis Santa nebe nudar Xefe CEL/FA nian hodi ajuda halo restruturasaun ba CNRM. Proposta ne’e hetan observasaun husi Komandante Konis katak ita presiza estrutura ida nebe halo serbisu ho efektivu mesmu iha situasaun difisil. Durante kaer funsuan ne’e Samala-Rua konsegue halo komunikasaun lobuk ida ho Komandante Konis no hasoru malu ho Keri Laran Sabalae hodi trata asuntu lobuk ida kona ba koordenasaun servisu no komunikasaun nebe lais no seguru entre Timor, Indonezia, Australia no Portugal hodi evita dokumentos ka korrespondensia sira rezistensia nian monu iha funumaluk nia liman.
Perfil [7]: Masakre Santa Kruz, Desmantelamentu no Reorganizasaun Rede Klandestina RENETIL Perfil [7]: Masakre Santa Kruz, Desmantelamentu no Reorganizasaun Rede Klandestina RENETIL Reviewed by Unknown on 8:23 PM Rating: 5

No comments